Iedereen verdient een kans
Steeds meer werkgevers hebben medewerkers met een arbeidshandicap in dienst. Toch zijn dit er volgens ervaringsdeskundige Willem van Spaendonck nog niet genoeg.
Hij zet zich in om de arbeidsparticipatie te bevorderen en hoopt hiermee organisaties over de streep te trekken. “Hoe beter zij op de hoogte zijn van de mogelijkheden, hoe makkelijker zij de uitdaging aandurven.”
Op de Kanaalweg in Utrecht wordt meteen duidelijk waar de UB Groep zit. Het bedrijf is gespecialiseerd in fietsparkeren en reinigingswerkzaamheden en voor de deur staan twee grote aanhangwagens met fietsen. Een stukje verderop staat een groep werkmannen klaar voor vertrek. “Zij houden de stad schoon”, vertelt Willem als hij even later een rondleiding door het fietsdepot geeft. Een enorme ruimte, met tweewielers in allerlei kleuren en maten. “Hier komen fietsen terecht, die verkeerd geparkeerd staan in de stad. Ook verzamelen we gevonden voorwerpen en regelen we abonnementen voor buurtstallingen en fietstrommels in de wijk.”
Opvallend is dat er binnen het bedrijf veel verschillende soorten mensen werken en dat er een informele sfeer heerst. Willem bevestigt dit. “Iedereen accepteert elkaar en heeft de ervaring, dat het hebben van een baan niet vanzelfsprekend is.” Zelf weet hij als geen ander hoe lastig het is om een passende werkplek te vinden. Hij heeft in het verleden ruim dertig werkgevers gehad. “Vaak korte dienstverbanden, waarin ik niet goed functioneerde”, legt hij uit. Ondertussen draait hij op de eerste verdieping de deur van zijn kantoor open. Het is een rustige werkplek, van waaruit hij uitkijkt op de woonboten en op de vele wandelaars, fietsers en roeiers die voorbij komen.
Willem begreep nooit waarom het steeds mis ging op werkgebied, maar toen hij de diagnose Asperger kreeg, viel het kwartje. “Kort nadat ik het wist, heb ik zelf een Wajonguitkering en een WSW-indicatie (Wet sociale werkvoorziening) aangevraagd en schakelde ik, vanuit het UWV, een gespecialiseerd re-integratiebedrijf in. Daarbij heb ik mijn keuze weloverwogen gemaakt. Ik heb vier organisaties gesproken en ben gestart met de persoon met wie ik de beste klik had.” Samen met zijn jobcoach vond Willem een baan bij de UB Groep. Daar werkt hij vanaf 2010 in een WSW-PGB constructie. “Dat betekent dat ik wel gebruik maak van de subsidies van Presikhaaf, de sociale werkvoorziening van Arnhem, maar dat ik mijn eigen begeleidingsorganisatie heb gekozen. ”Het bracht uitzoekwerk met zich mee, omdat het in Nederland vrij uniek is om ´begeleid werken´ zelf te organiseren, maar dat vond Willem geen probleem.
Hij wilde dat zijn eigen jobcoach hem bleef begeleiden. “Zij kent me goed, is aanspreekpunt voor alle partijen en geeft mij tips en handvatten voor situaties op de werkvloer. Ook kijkt ze mee naar de planning en zorgen we er samen voor, dat problemen zich niet opstapelen en dat ik het overzicht kan behouden. Dat vind ik prettig. Ik spar graag met iemand die wat meer afstand tot de organisatie heeft. Hierdoor is het voor mij veiliger om zaken te benoemen”
Kwaliteiten benutten
Willem heeft de kans bij de UB Groep destijds met beide handen aangegrepen. Zijn werkgever heeft van begin af aan vertrouwen in zijn kwaliteiten gehad en houdt rekening met wat hij nodig heeft. Dat heeft een positieve ervaring opgeleverd. “Ik word op mijn kracht ingezet en kan eindelijk laten zien wat ik in huis heb. Zo weet ik mijn eerder opgedane werkervaring en de kennis uit mijn opleiding SPD en hbo rechten goed in te zetten. Ook heb ik op persoonlijk gebied een ontwikkeling doorgemaakt. Door mijn werk heb ik geen depressieve gevoelens meer en is mijn zelfvertrouwen aanzienlijk vergroot. ”
Willem functioneert naar tevredenheid, heeft het naar zijn zin en hij heeft een vast contract gekregen. Daarnaast kan hij zich helemaal vinden in de visie van de UB Groep. “Het is een ideële organisatie, die mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt de mogelijkheid biedt, om zinvolle werkervaring op te doen. Dit om vervolgens in- of extern door te stromen naar een betaalde functie. Daar wil ik graag aan bijdragen.” Als hoofd kwaliteitszorg legt Willem in zijn functie rechtstreeks verantwoordelijkheid af aan de directeur en houdt hij zich bezig met het kwaliteitshandboek. Daarnaast speelt hij in op aanbestedingen, waarmee hij zoveel mogelijk werk probeert te genereren. Dat kan op schoonmaakgebied zijn, maar de UB Groep beheert ook parkeergarages en fietsenstallingen. “Ik ben trots op wat we doen. We hebben een hoog arbeidsethos en verdienen zelf ons geld. Ook werken we samen met verschillende organisaties. Ik vind het een uitdaging om bestaande contacten te onderhouden en om mee te denken over nieuwe samenwerkingspartners.”
Jobcarving
Wanneer de juiste voorwaarden aanwezig zijn, hebben mensen met een arbeidshandicap veel te bieden en zijn ze vaak van grote toegevoegde waarde. Daar is Willem een goed voorbeeld van. Vandaar dat hij in oktober 2012, samen met Pieter Mosterd, directeur van de UB Groep, geïnterviewd werd op de beeldvormingscampagne van ´Autisme ten Top´ in Utrecht. “Dat is een gesubsidieerd project, waarbij werkgevers op verschillende plaatsen in het land voorlichting krijgen over autisme in relatie tot werk, hoe kwaliteiten beter benut kunnen worden en welke subsidiemogelijkheden er voor werkgevers zijn. Ook wordt de rol van de jobcoach benadrukt .
”Tijdens de workshop ´Jobcarving in de praktijk´ werd duidelijk waar de kwaliteiten van Willem liggen, hoe de begeleiding bij de UB Groep eruitziet en welke aanpassingen er zijn gedaan. “Destijds zijn er afspraken gemaakt over de taakinhoud. De kunst was om mijn functie zo in te vullen, dat deze paste binnen mijn belastbaarheid en mogelijkheden, maar ook aansloot bij mijn kennis en vaardigheden. Dat is gelukt. Ik word intellectueel geprikkeld, krijg ondersteuning op sociaal en communicatief vlak en weet mijn grenzen te bewaken. Ook wordt er optimaal gebruik gemaakt van mijn kwaliteiten, zoals mijn analytisch vermogen en strategische visie.”
Het feit dat Willem bij de UB Groep minimaal hoeft te vergaderen en de politieke component uit zijn functie is gehaald, voorkomt conflicten. Ook heeft hij de mogelijkheid om, als het hem te veel wordt, eerder naar huis te gaan. Deze afspraak maakt het werkbaar voor beide partijen. “Het is geven en nemen”, zegt Willem. “Op andere dagen ben ik dan weer langer op kantoor, om een aanbesteding af te ronden of om een nieuw project op te starten. Daar krijg ik energie van. Tot originele ideeën komen en zaken tot op de bodem uitzoeken, vind ik het leukste wat er is. ”
Denken in mogelijkheden
Willem vindt het belangrijk om autisme ‘op de kaart te zetten’, maar hij wil het onderwerp arbeidsparticipatie graag breder trekken. Vandaar dat hij in mei 2013 een ‘Durftevragen´ bijeenkomst in Hilversum organiseerde. Hij nodigde zowel mensen met een arbeidshandicap als werkgevers, jobcoaches, politici en werkcoaches van het UWV en gemeenten uit. “Tijdens een interactieve bijeenkomst brainstormden we over kansen creëeren op de huidige arbeidsmarkt. Dat was zinvol en inspirerend. Het was een van de grootste succespunten uit mijn leven .”
Via LinkedIn bouwt Willem momenteel een uitgebreid netwerk op en startte hij de groep Kennisplatform Autisme en Werk. Ook spreekt hij professionals en werkgevers, die bezig zijn met activiteiten rondom arbeidsparticipatie. “Onlangs heb ik de kwartiermaker van de Normaalste Zaak nog bezocht. Alle werkgevers die bij dit initiatief van MVO en Startfoundation zijn aangesloten, staan open voor het aannemen van mensen met een beperking.” Daarnaast gaat Willem naar netwerkbijeenkomsten en congressen, is hij ambassadeur van ‘Vanuit Autisme Bekeken’ en heeft hij zijn ondertitel op LinkedIn aangepast in ‘denkt graag mee over de inclusieve arbeidsmarkt’. Onze arbeidsmarkt is nog geen afspiegeling van de samenleving. “Daarin kunnen we wat leren van de Amerikanen”, geeft Willem aan. “Vaak valt het hen tijdens werkbezoeken in Nederland op, dat er weinig mensen met een beperking op de werkvloer rondlopen.”
Uit onderzoek van het UWV en verschillende universiteiten blijkt ook, dat er onvoldoende gebruik wordt gemaakt van het arbeidsvermogen van deze doelgroep. Werkgevers zijn huiverig om haalbare takenpakketten samen te stellen of om aangepaste functies te creëren. Ook speelt gezondheid een grote factor bij het aannemen van personeel. “Vaak is er angst voor uitval en voor de verantwoordelijkheden die dit met zich meebrengt.” Jammer volgens Willem, omdat ziek zijn meestal los staat van de beperking. “Arbeidsgehandicapten zijn over het algemeen heel loyaal en gemotiveerd, waardoor het verzuim juist laag is. Bovendien bestaat er een ´no-riskpolis ´, mocht ziekte wel een keer aan de orde zijn.”
Iedereen doet mee
Deelnemen aan het arbeidsproces betekent tijdstructurering, sociale contacten, status en identiteit. Dat is, net zoals voor ieder ander, belangrijk voor mensen met een arbeidshandicap. “Ook zij willen zich nuttig voelen en onderdeel uitmaken van de maatschappij”, benadrukt Willem. Vandaar dat op 13 november 2013 het congres ‘Op weg naar een inclusieve arbeidsmarkt’ werd georganiseerd. Die dag werd door staatssecretaris Jetta Kleinsma geopend en vervolgens gaven zowel werkgevers, als mensen van het UWV en onderzoekers van universiteiten presentaties. “Heel interessant en leerzaam“, vond Willem. “Vooral de mogelijkheid om te netwerken en de input vanuit de wetenschappelijke kant.” Hij had alleen wel als kritische noot, dat niemand van de doelgroep aan het woord was gelaten.
De aandacht voor de aankomende tijd ligt op het creëren van draagvlak binnen organisaties en op het geschikt maken van functies. “Als arbeidsongeschiktheid ´niet passend´ betekent voor reguliere functies, moet er actie worden ondernomen, om de participatie van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt te vergroten en om duurzame employability te organiseren.” Willem heeft hier wel een oplossing voor. “Meer elementaire functies. Gestructureerde werkzaamheden, met minder werkdruk door bij andere functies taken weg te halen, waarvoor mensen overgekwalificeerd zijn.” De sociale welvaartsstaat heeft gezorgd voor groeiende maatschappelijke druk. Hierdoor zijn er complexere functies gekomen en is een groeiend aantal mensen arbeidsongeschikt geraakt. Deze mensen kunnen, rekening houdend met hun beperkingen, vaak prima aan de slag. “Net zoals de ´dorpsgek´ vroeger de schillenboer was”, geeft Willem als voorbeeld. “Nu is het vaak een zoektocht naar het schaap met de vijf poten, maar wat als je er maar drie en een half hebt? Dan tel je niet mee en heeft dat invloed op je psychische gesteldheid. Daarom is participatie positief voor het welbevinden en leidt non-participatie tot hoge kosten.”
Om arbeidsparticipatie te bevorderen en functies aan te passen, is bijvoorbeeld jobcarving of Individual Placement en Support (IPS) een oplossing. Ook kan gedacht worden aan het innovatief herontwerp of outsourcen van werkprocessen. “Hiervoor zijn werkgevers nodig, die denken in mogelijkheden in plaats van in moeilijkheden. Niet alleen bedrijven uit de top 500, maar ook uit het mkb. Verder moet de focus zowel op banen voor lager- als hogeropgeleiden liggen.” Volgens Willem kan het bereiken van een inclusieve arbeidsmarkt dan snel gaan. De noodzaak is er immers.“Wel moeten werkgevers begeleid worden, om mensen met een beperking in dienst te nemen en te houden.
Deuren open bij werkgevers
Uit alle aandacht die het onderwerp krijgt, blijkt dat er nog veel te winnen is, als het over arbeidsparticipatie gaat. Ook is er momenteel volop commotie rondom de Participatiewet. Het sociaal akkoord dat werd gesloten, heeft als doel om mensen met een arbeidshandicap aan het werk te krijgen, in echte banen. Toch is het volgens Willem nog de vraag hoe positief deze wet in 2015 uit gaat pakken.
“De invulling van de wet blijft veranderen en onduidelijk, ook wat de consequenties voor specifieke doelgroepen zijn. Maar we wachten het af”, zegt Willem. “Los van wat er met de Participatiewet gaat gebeuren, staan sowieso te veel mensen aan de zijlijn .” Willem blijft dan ook zeker doorgaan met het geven van uitleg en advies aan werkgevers. Zo staat er voor dit jaar een bijeenkomst voor het mkb op de planning. Willem organiseert dit mini-symposium samen met een team van werknemers met autisme, uit verschillende organisaties. Ze willen werkgevers laten zien, dat mensen met een arbeidshandicap wat te bieden hebben en hopen hiermee kansen voor anderen te creëren. “Het doel is de beeldvorming te veranderen en twijfels weg te nemen”, geeft Willem aan. “Er blijven nog te veel kwaliteiten onbenut en dat moet veranderen. Alleen al, omdat ik iedereen gun om er bij te horen”
Gepubliseerd in Loopbaanvisie door Jacqueline Kruunenberg.